Merve Dilmeç Serengül Olgun

Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!

Tek tip insan

Teknolojideki gelişmeler ve internetin yaygınlaşması sosyal medya kullanımını artırarak kullanıcıların çeşitli platformlarda etkileşime girmesini sağladı. Sosyal medyanın insanlara sunduğu etkileşim fırsatı benzer düşüncelerin, davranışların ve tek tipleşmenin oluşmasına neden oldu. Çevrim içi (sosyal medya) ortamda yer alan tanınmış kişiler aracılığıyla yayılan güzellik ve tüketim algısı insanların benlik sunumunu etkiledi. Ortaya çıkan güzellik algısı insanların sağlıklarında ciddi sorunların ortaya çıkmasına yol açtı.

Merve Dilmeç-Serengül Olgun

Teknolojideki gelişmeler ile ortaya çıkan sosyal medya, geleneksel medyadan farklı olarak karşılıklı iletişime izin veren bir yapının oluşmasını sağladı. Karşılıklı iletişime izin veren yapı sayesinde kullanıcılar, çevrimiçi ortamlarda bloglar, mesajlaşma uygulamaları, kullanıcı içerik üretimi ve paylaşımına imkân veren platformlarda sosyalleşmeye başladı. Sosyal medyanın sunduğu bu fırsatlar, insanların benzer düşüncelere, davranışlara sahip olmasına ve tek tipleşmesine sebep oldu. Bu durum sosyal-kültürel etkilerin ortaya çıkmasına ve çeşitliliğin azalmasına yol açtı.

Yeni medya kullanımının yaygınlaşmasıyla sosyal medyada belirli kişiler tarafından takip edilen ve influencer (tanınmış kişi, fenomen) adı verilen kullanıcılar ortaya çıktı. Farklı alanlarda paylaşım yapan influencerlar; seyahat, moda, yaşam, güzellik, oyun, spor gibi alanlarda kendilerini takip eden kişilere bilgi ve tavsiye vermeye başladı. Takipçiler tarafından bir nevi kanaat önderi olarak görülen influencerların yaptığı paylaşımlar engel ve filtrelere takılmadan takipçilerin etkilenmesini sağladı. Fenomenlerin yaptığı tanıtımlar ürün ve hizmetlere ulaşımı kolaylaştırdı.

Sanal kişiliklerin gerçek hayata yansıması

Sosyal medyanın hayatımıza girmesi ile beraber çevrim içi ortamda kişilerin birbiri ile etkileşimi artı ve insanları etkileyen güzellik algısı oluştu. Sosyal medyanın kişilere sağladığı etkileşim imkânı sayesinde influencerlar, kişilerin benlik sunumunu yani insanların kendini başkalarına tanıtma şeklini etkiledi. Kişiler yaygınlaşan sosyal medyada uygulamaları ile kendilerine dair paylaşımlar yaparak gerçek hayattaki benlikleri dışında kişiliklerini ve görünümlerin yansıtan bir profil oluşturmaya başladı. Oluşturulan profiller aracılığıyla kişiler yeni kimlikleri ve benlik inşaları ile kendilerini çevrim içi ortamlarda tanıttı.

Yeni kimlikleri ile kendilerine yükledikleri imaj, gerçek hayatta olan şeylerle uyuşmadığı için kişiler, benliklerini tehdit altında hisseti ve bu durum beklentileri gerçekleşmesi mümkün olan taleplere dönüştürdü. Doktora öğrencisi Bilal Erkan Değer ve Doç. Dr. Rengim Sine Nazlı’ya ait “Sosyal Medyada Influencer Etkisi Bağlamında Benlik Sunumu” adlı çalışmada, kendini çevrim içi ortamlarda istediği şekilde tanıtan bireyin, çevrim dış ortamda yani gündelik hayatında olduğundan farklı göründüğü tespit edildi. Farklılığın; beğeni kaygısı, bastırılmış duygular, popülerlik gibi çeşitli nedenlerden kaynaklandığı belirlendi.

Sosyal medya platformlarını aktif kullanan kişiler dış görünüşlerinden rahatsız oldukları için fenomenlere benzeme çabasına girdi. Beden ölçülerini, saç ve göz renklerini, beslenme alışkanlıklarını değiştiren bireyler, sahip olmak istedikleri güzellik, sağlık ve beden imajına kavuştu. Sosyal medya ile ortaya çıkan beden imajı insanların nesnelleşmesine, tek tipleşmesine (farklılıkların azalması, insanların dış görünüşlerinin birbirine benzemesi) ve tüketim aracı haline gelmesine yol açtı.

İnsanları nesnelleştiren sosyal medya

Tüketim toplumuna hizmet eden sosyal medya, sağlık ve güzellik imajını yücelten, onaylayan araç haline geldi ve tüketim alışkanlığı ile sosyal medya üzerinden değeri olan nesnelerin satın alınmasını sağladı. Araç haline gelen sosyal medya, insanlara neyi, nasıl, nerede ve ne zaman tüketecekleri konusunda bilgi aktardı. Doç. Dr. Nilüfer Özcan Demir’e ait “Bireylerin Tüketimin Nesnesine Dönüşmesinde, Sosyal Medya Etkisi” adlı çalışmada bilgi aktarımın etkisi ile tüketimin var olma modu haline geldiği belirlendi.

Varoluş modu, günümüzde üreterek tüketme adını aldı. İnsanlar artık tüketici olmak dışında, gösterge değeri olan nesnelerin üreticisi oldu. Kullanıcılar satın aldıkları ürünleri, sosyal medya platformlarını kullanarak yeniden gösterdi ve paylaşım yaparak yeniden üretime girmesini sağladı. Sosyal medyada yansıtılan profil ve tüketim araçlarının çabası sayesinde bu durum toplumun tüketim nesnesine dönüşmesi ile sonuçlandı. Ayrıca teknolojinin ilerlemesi ve sosyal medyanın gelişmesi insanların tek tipleşmesindeki etkinin artmasını sağladı.

Kullanıcılar tüketim davranışları ile gösterge nesnesini satın alarak, tüketimi var olma modu haline dönüştürdü. Sosyal medya, insanlara her şeyin kendi kontrollünde olduğunu hissettirdi. Dolayısıyla konfor alanında nesneye dönüşen kişiler için sosyal medya içinde tüketilenler de sadece maddi nesneler olmaktan çıktı, gerçek nesnelere dönüştü. İnsanlar sosyal medyada gördükleri protez tırnakları, estetik operasyonlarını, güzellik işlemlerini ve sağlığa zararı olan işlemleri yaptırmaya başladı bu da daha fazla tüketime neden oldu.

Sosyal medya, sağlığı ticarete dönüştürdü

Medyanın çoğunlukla sosyal medya platformlarına geçişi, sağlık ve güzellik konularında insanların temel arzu, hedef ve endişelerini ifade edecekleri bir ortamın oluşmasına sebep oldu. Bu sayede güzellik işlemleri günümüzde sağlıklı olmanın bir parçası olarak görülmesine ve ticarileşmiş tıp anlayışının ortaya çıkmasına sebep oldu. Ticarileşmiş tıp anlayışında özel sağlık kuruluşları, kişilerin hayranlık duyduğu ve yaşamları için gerekli gördüğü işlemleri sosyal medya aracılığıyla yaygınlaştırdı. Sağlık ve güzellik, endüstriyel-ticari kuruluşlar tarafından önemli kazanç alanı oldu ve insanlara yapılan tıbbi müdahaleler ile her zaman bir öncekinden daha sağlıklı ve güzel görünecekleri vaat edildi.

Doç. Dr. Serkan Bulut’a ait “Güzellik ve Sağlığın Endüstrileşmesi ve Ticarileştirici Söylemlerin Sosyal Medyada İnşası: Instagram Örneği” adlı çalışmada, sağlıklı beden iddiasında bulunan marka ve kuruluşların birçok kozmetik ürün ürettiği belirtildi. Üretilen güzellik ürünleri sosyal medya ve güzellik algısı ile insanları estetik, protez tırnak, kalıcı oje gibi ürünlerin tüketimine yönlendirdi. Güzellik algısının oluşmasını sağlayan bu ürünlerin endüstrileşmesi hastalıkların yaygınlaşmasına neden oldu.

Sosyal medyanın tüketim alışkanlıkları ve sağlıkta neden olduğu değişimler insanların sağlık sorunlarını artırdı. Kadınların ilgi gösterdiği protez tırnaklar ve kalıcı oje uygulamalarında kullanılan kimyasallar ürünlerin yanlış kullanımının cilde ve tırnaklara sürekli uygulanması solunum rahatsızlıkları, cilt tahrişi, alerjik reaksiyonlar ve kanser gibi kötü hastalıklara yol açtı. Dermatoloji Uzmanı Dorukhan Altınışık, protez tırnak işlemlerinde kullanılan Ultraviyole (UV, morötesi ışınlar) ışınların hücreleri mutasyona uğratarak kansere neden olduğunu belirtti.

Hastalıkların ve tek tipleşmenin önüne geçmek için medya okuryazarlığı artmalı, yapılacak güzellik işlemlerinde güvenilir sağlık kurumları ile güzellik salonları tercih edilmeli, sosyal medya platformlarında yayınlanan içerikler denetlenmelidir. Sosyal medya ve sağlık kuruluşlarında yapılacak bu düzenlemeler sonucunda hastalıklar ve oluşan güzellik algısında değişmeler yaşanacak ve insanlar üzerindeki etki azalacaktır

Merve Dilmeç Serengül Olgun